Aanpassingen aan het systeem van nachtarbeid en weekendwerk

Gemiddeld genomen leidt onregelmatig werk tot een verhoging van risico’s voor onze gezondheid, vooral wanneer nachtdiensten aan de orde zijn. De voortdurende verstoring van ons biologische slaap-waakritme is daarbij van invloed. Daarbij kunnen de toename van psychologische stress (bijvoorbeeld door de invloed van onregelmatig werk op het sociale leven) en eventueel verslechterde leefgewoontes (op onregelmatige tijdstippen eten) een rol spelen. Het aantal arbeidsuren tijdens nachtdiensten is daarom in principe zo gering mogelijk. Geraamd wordt dat een kleine 20% van de werknemers in de chemische sector maandelijks tussen 3 en 10 keer nachtarbeid verricht. Om gezondheids- en sociale risico’s te beperken wordt in de literatuur vaak aangeraden om het aantal aaneengesloten nachtdiensten te beperken (tot 3 of 4) en voldoende rustperiodes te voorzien na één of meerdere nachtdiensten.

Weekendwerk heeft eveneens effecten op het gezin en het ruimere sociale leven. Werknemers hebben vaak een voorkeur voor meer aaneengesloten blokken van hetzelfde type. Zo werken ze liever een geheel weekend dan slechts een half weekend, hoewel in dit verband uiteraard individuele verschillen bestaan. Vanuit de literatuur wordt dan ook geadviseerd om zo veel als mogelijk besteedbare vrije tijd in weekend en op vaste weekavonden toe te kennen aan de werknemers zodat gezin en het sociaal leven niet worden verstoord. Bijkomend dient aandacht geschonken te worden aan de rotatiesnelheid en -richting. In de literatuur wordt aangenomen dat voorwaartse rotatie beter is voor de gezondheid dan achterwaartse. De rotatiesnelheid is ook bij voorkeur hoog. Een snel roterend rooster (bv. wisseling om de 3 dagen) is beter voor de gezondheid vergeleken met wekelijks roterende roosters.

Vooral oudere werknemers blijken een lagere tolerantie te hebben voor onregelmatige arbeidstijden, vooral voor nachtarbeid. In het kader van een leeftijdsbewust personeelsbeleid, kunnen er voor oudere werknemers hieromtrent specifieke afspraken worden gemaakt.

Bij Sumitomo Bakelite Europe, actief in de productie van harsen en polyesters voor industriële toepassingen, was de aanleiding om het ploegenstelsel aan te passen het hoge ziekteverzuim van de oudere werknemers die binnen het volcontinu systeem werkzaam waren. Voor de oudere werknemers was dit systeem niet meer houdbaar. De logistieke taken werden vervolgens afgesplitst van het takenpakket van de volcontinue ploegen. Deze taken werden uitgevoerd door bij voorkeur oudere werknemers in een systeem zonder nachtwerk. Het kader werd bepaald in overleg met de syndicale delegatie, ondernemingsraad en CPBW. De nieuwe classificaties en functiebeschrijvingen werden ingepast in het bestaande loonclassificatiesysteem. Resultaten van deze aanpassingen in de arbeidsorganisatie zijn een lager ziekteverzuim en een hogere tevredenheid bij de betrokken werknemers. (Uit: ©http://www.essenscia.be/nl/Document/Download/12167)

Ook andere systemen waarbij dagsystemen gecombineerd worden met ploegensystemen, bijvoorbeeld in perioden van piekbelasting, kunnen worden ingezet in het kader van een leeftijdsbewust personeelsbeleid.

Bronnen:

• Bourdeaud’hui, R. & Vanderhaeghe, S. (2014). Sectorprofiel werkbaar werk in de chemische industrie 2004-2013. Werkbaarheidsprofiel op basis van de Vlaamse Werkbaarheidsmonitor. Werknemers 2004-2013. Brussel: Stichting Innovatie & Arbeid.
• de Looze, M., Blok, M., Goudswaard, A., & van der Klink, J. (2012). Ouderen en onregelmatige werktijden–een literatuurstudie. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 28 (4), 491-501.
• De klok rond … Gezondheid en sociaal leven in ploegenarbeid. http://www.serv.be/uitgaven/453.pdf
• Langer werken, het kan. http://www.essenscia.be/nl/Document/Download/12167
• Verbiest, S., Goudswaard, A., Kooij-de Bode, H., Looze, M. de, Bosch, T., & Blok, M. (2013). Gezond, gezonder, gezondst? Wat zijn gezonde roosters? Tijdschrift Voor HRM, 3, 16, 63-77. Retrieved from http://publications.tno.nl/publication/34617149/F7eNnQ/verbiest-2013-gezond.pdf